“A ledicia dos volcáns”: oito poemas inéditos de Chus Pato

Se estableces a nai do lume
e a órbita dun astro
se estableces un metro
-o metro é a cidade
víchela canda baixabas, ías nun tráiler
se cadra desde o porto de Bagdad
a cidade é unha imaxe gravada en placa de platino e iridio
o metro é unha imaxe
unha cidade inalterable-
Se estableces a elipse
se fundas a cidade,
que é o que lle arde na boca á nai do lume?
que, aquilo secreto que ía canda ti nos tráileres
que roda sen tregua
e establece un metro invariable?
Estableces o biface de sílex
estableces a améndoa de obsidiana
-a mao que talla as lascas da amendoa é a mesma que afía o gume do sílex-
Ti
aceptas no ventre a pelota de plumas
os cascabeis no rostro
Ti elixes a diagonal
trázala desde a palabra verdade ata o cranio e o corazón
porque os atopa porque os corta
arde

*

É a vida feroz
implantáchela sobre as illas
busca a siamesa que vive na raíz
a que nutre a boca da serpe
deslízase sobre a pedra negra, de poros abertos
e arde nas augas
A idade é a idade inalterable
Se digo: o poema é un animal
animal non ten atributo
os cínifes non son irracionais
son cínifes
Digo o poema é un animal que bebe o sangue aórtico e cúspeo
nas consignas do poder
escríbese do lado da xustiza
é alleo á lei
O berilio busca un siamés
a xemelga que arde nas augas
Madre
son a túa filla
atopáchesme no cráter
nutrida nun ventre de plumas
eu fixen cantar os cascabeis do teu rostro

*

Cumios
-iso é o que ven os ollos-
un cordal central
a columna das serpes, onde hiberna Eulalia,
a que ben dice,
dúas paredes de cranios petrificados
viaxan desde os ollos á mente
un cadáver un cráter unha flor
Non hai sonda
concentran evolución
zona
Viaxa o maletín
alzado na rede de equipaxes, nun autobús antigo
o parto e a morte,
que outra cousa pode conter o maletín?

*

As mañás de maio son azuis
tamén esta o é:
estou co meu pai
unha cerdeira talvez
“é certo, é Lucrecio quen o di,
nacer é un naufraxio”
a vida: a escritura feroz das illas
as illas dunha cidade inalterable
A escritura feroz é unha imaxe
-isto case ninguén o lembra-
o tempo das imaxes resólvese nunha heterocronía:

o horizonte extenso que traza a mao
a mao debuxa o parto o amor e a morte
aquí o ollo non precisa ler
esta coordenada é o silencio

a serpe acorda na entraña da Terra
érguese vertical
asubía o poema
a súa voz resucita a imaxe
a resurrección do parto do amor da morte
a serpe trasládase rotando
e rota

*

“Só as dragoas saben ler un poema?”
“a dragoa é a abscisa do poema
asubíao
coñece o seu tempo diferencial
sabe que un poema mimetiza para ser sempre outro
outra imaxe, outra escritura.
Le ti agora o poema”

*

Antes de se erguer
a serpe traza a vertical que une a entraña cos ceos
corta o horizonte,
o volcán acompaña o seu acordar cun estrondo de lava
cando se torna fría é pedra que pisan os pes
empedrado da cidade durminte
a siamesa,
cara a ela vai e se afunde o metro
soporta o peso das augas
da nai
e lembra o son dunha campá de prata.
Antioquía
a xemelga
onde repousa o corpo vello das poetas
un corpo de cinza
e rosa
ou pétalo de tulipa ou iris
porque a idade é aquela que tiñan de obra
canda un primeiro verso se escribiu,
a memoria nada sabe
dese verso nada se garda.
Asubía ti agora este canto do esquezo
camiña sobre as lastras do volcán
terma das augas
o son da súa glote átona
Isto é común

*

Contigo
con outros
durmiamos sobre cristais
un reloxo
o cabaleiro e a morte
-eu agardaba unha revelación
Coma a raíz que medra baixo terra
invisible para os ollos
así o lume
non transmite
é da orde da vocación
cripta dunha noite interminable
A parte
a que se expón
descifra e florece
O sexo
non transmite
chama
corresponde

*

O sexo non transmite
pertence á orde do que permanece agochado
coma o rizoma da herba que medra no solsticio
ou a pedra de valor dentro da xeoda
e se expón a ser descifrado

o sexo é cifra
coma a lingua
coma as medidas que a modista toma
busto, longo, van, manga, cadeira

o lume tece para ti un traxe de cinza
con botóns de cuarzo
e de obsidiana
anóache nos nocellos as alas que che emprestou a serpe
cruzas con elas as fronteiras da noite
a encrucillada dos soños
e sabes da astucia de quen nada máis abrir os ollos
rouba o pan que coce no forno

o lume é o don que estableceu Heráclito
é todo o que se constrúe coa pedra ígnea

a maior distancia que un volcán pode

♦

Chus Pato (Ourense,1955) é autora de doce poemarios, publicados entre 1991 e 2023, polos que recibiu varios galardóns como o Losada Diéguez, o Premio da Irmandade do libro, o Premio da crítica de poesía galega, o Clara Campoamor ou o Premio da Crítica de Galicia na modalidade de Creación literaria. Destacamos a pentaloxía Decrúa, antes método que inclúe m-Talá, Charenton, Hordas de escritura, Secesión e Carne de Leviatan e tamén o seu último libro Sonora que se alzou co Premio Nacional de Poesía 2024. Sete dos seus libros foron traducidos ao inglés por Erin Moure e publicados en Gran Bretaña, USA e Canadá; outros foron publicados en países como Arxentina, Portugal, Holanda, Bulgaria e Francia. Seleccións dos seus poemas foron traducidos ao catalán, éuscaro, castelán, polaco, árabe clásico, francés, romanés , ruso, alemán, e esloveno. A súa obra foi recollida en decenas de antoloxías nacionais e internacionais. Participou en múltiples festivais tanto no continente americano como en Europa, África e Asia. No 2015, a súa voz foi incorporada ás gravacións da Wood berry Poetry Room de Havard. O 23 de setembro do 2017 ingresou como membro de número na Real Academia Galega. No 2022 leu na cidade de Ptuj a súa Carta aberta a Europa. A editorial Ultramarinos publicou catro volumes de Poesía reunida de Chus Pato un proxecto que presenta a súa obra traducida ao español por Gonzalo Hermo. Viven preto da fraga de Catasós, onde se conservan os castiñeiros máis altos de Europa.

Nota do editor:

Estes textos fazem parte de A ledicia dos volcáns, obra inédita de Chus Pato.
A Quiasmo agradece à poeta a confiança em partilhar aqui esta primeira leitura.